امان از دست آتیش بیار معرکه!
بررسی مجموعه حساب‌های کاربری جعلی متعلق به پایگاه خبری تحلیلی جام‌نیوز! با حضور افتخاری سارا بارانی، خانوم شکیبا، آتیش بیار معرکه و...
بعد از نوشتن مطالب مختلف در مورد حساب‌های کاربری جعلی در توییتر و عواقب "فالو داشتن" و ارتباط با آن‌ها، تصمیم گرفتم تا در مورد برخی از این حساب‌ها به‌صورت مستقل توضیحاتی بنویسم. هدف این است که ببینید چطور به وجود می‌آیند و چطور می‌توانند در پوشش یک کاربر عادی در کنار فعالیت‌های روزمره‌ی سایرین به تولید محتوای جهت‌دار، پرونده‌سازی، پخش شایعه، انتشار اخبار دروغین و… در فضای توییتر بپردازند. به همین منظور به سراغ یکی از حساب‌های کاربری پرحاشیه و شناخته‌شده می‌رویم که مدت نسبتاً بیشتری را در بین کاربران توییتر با اسامی و عناوین مختلف، فعالیت کرده است.
جام‌نیوز
حساب کاربری جام‌نیوز با نشانی @jamnewsir متعلق به وبسایت پایگاه خبری تحلیلی جام‌نیوز به همراه سایر حساب‌های کاربری وابسته به این سایت، هدف این مطالعه و بررسی است.
آخرین آپدیت: تعداد فالورهای این حساب در حال حاضر (۳ اسفند ۹۵) بیش از ۲۴ هزار نفر بوده و نام کاربری فعلی آن @sara_barana است.
شروع ماجرا
حساب جام‌نیوز در تاریخ ۳ ژانویه ۲۰۱۳ ساخته شده و از اوایل سال ۲۰۱۴ فعالیت توییتری خود را با محتوای عادی و روزمره به صورت رسمی شروع کرده است. دقیقا زمانی که نشانی کاربری این حساب @09192944327 بود.
همانطور که مشاهده می‌کنید در تصویر فوق دو شماره تلفن شبیه به هم و دو حساب با نام جام نیوز وجود دارد. حساب اصلی @jamnewsir که پیش‌تر با نشانی کاربری @09192944327 فعال بوده و حساب @Jamnewsir با نشانی @9192944327 به‌عنوان دستیار حساب اصلی (همدم گفتگوها) فعالیت کرده است.
در همین رابطه:
-
شماره تلفن استفاده شده برای این حساب، متعلق به فردی به نام جعفر هادی‌نژاد، ۳۵ ساله، متاهل، کارشناس ارشد رشته حقوق، ساکن ** است.
-
بعد از انتشار اولیه‌ی این مطلب در سایت مدیوم، برخی از توییت‌های موجود در لینک‌ها توسط مسئولان این مجموعه حذف شده است. اینجا و اینجا
-
استفاده از یک یا چند حساب کاربری جعلی کمکی، برای بالا بردن تعاملات در شبکه‌های اجتماعی جزو تکنیک‌های جلب توجه و جذب مخاطب است.
بازیگوش
طبق مستندات موجود در یک فاصله زمانی بسیار کوتاه، مسئولان جام‌نیوز نام کاربری این دو حساب را به @atashins و @bazigoshi تغییر داده و به ادامه‌ی فعالیت توییتری خود پرداخته‌اند.
سارا بارانی
در ادامه ماجرا مسئولان جام‌نیوز نام کاربری حساب اصلی توییترشان را به سارا بارانی با نشانی کاربری @sarabarani29 تغییر دادند. نامی که برای برخی از کاربران توییتر بسیار آشناست! چیزی که از خلال گفتگو با بعضی از کاربران در زمان تهیه این مطلب متوجه آن شدم، این است که ارتباطات صمیمی و در مواردی شیطنت‌آمیز این حساب، به‌احتمال زیاد منجر به شروع گفتگو‌های خصوصی «دایرکتی» نیز شده بود که مسلماً با توجه به ماهیت اصلی این حساب و مالکان آن، می‌توان آن را مهم و قابل توجه قلمداد کرد.
یکی از فعالیت‌های جام‌نیوز پس از تغییر نام به هویت سارا بارانی در آن زمان، انتشار توییت‌هایی با موضوع آهنگ‌های روز بود که می‌توان دو دلیل احتمالی برای آن عنوان کرد:
-
جذب مخاطبان طرفدار موسیقی در توییتر (فالور، لایک و ریتوییت)
-
افزایش آمار بازدید سایت جام نیوز
برای نمونه آهنگ «تاب گیسو» با صدای مازیار فلاحی که با لینک وبسایت پایگاه تحلیلی خبری جام‌نیوز توییت شده است.
اما ماجرای سارا بارانی آن روزها به همینجا ختم نشده و در ادامه سایر ارتباطات حساب جام‌نیوز با کاربران را می‌توان دید. برای نمونه در تصویر زیر به یکی از منشن‌های قدیمی این حساب اشاره شده است.
آتیش بیار معرکه
در فاز بعد مسئولان جام نیوز نام کاربری سارا بارانی @sarabarani29 را به معرکه @maarekeh که با عنوان «آتیش بیار معرکه» شناخته می‌شد، تغییر داده و وارد مرحله‌ی جدیدتری از فعالیت‌ها شده‌اند.
بخش محرمانه سایت
در حین جستجو در بین توییت‌های آتیش بیار معرکه موضوع نسبتا جالبی نظر من را به خود جلب کرد. مسئله‌ای که می‌توان آن را این‌طور بیان کرد که به احتمال زیاد برخی از کاربران از ماهیت فعالیت و هویت این حساب از همان ابتدا (یا در میانه‌ی فعالیت) خبر داشته‌اند.
جام‌نیوز و 10Κ فالور
در نهایت بعد از تغییر نام‌های مکرر و جذب بیش از ۱۰ هزار فالور، مسئولان این حساب تصمیم گرفتند که از نام و هویت واقعی خودشان، یعنی @ jamnewsir استفاده کنند.
در شبکه‌ی اجتماعی توییتر ۱۰ هزار فالور یعنی عددی تقریبا خوب از دنبال‌کنندگان یک حساب که می‌تواند از نظر مخاطب عام تا حدودی اعتبار نسبی به محتوا دهد.
در ادامه برای اطمینان از وضعیت این فالورها و صحت اصالت آن‌ها، اینکه طبق الگوریتم‌های هوشمند ماشینی به عنوان حساب کاربری «واقعی» شناخته می‌شوند یا حساب «جعلی»، بررسی کوچکی با سرویس Twitter Audit انجام شده است که طبق نتایج آن ۸۲ درصد از آن‌ها واقعی تخمین زده می‌شوند.
همانطور که در ابتدا اشاره شد، تعداد فالورهای فعلی این حساب به بیش از ۲۴ هزار نفر رسیده است.
خانوم شکیبا یا آرزو؟
در ادامه‌ی داستان سلسله حساب‌های کاربری جعلی جام‌نیوز، با نام آرزو آشنا میشویم. حسابی کاربری که طبق معمول با توسل به روش‌های مشابه حساب اصلی جام‌نیوز، بیش از ۱۰ هزار فالور برای خود جمع کرده است.
این حساب که در ابتدا با نام کاربری @missshakiba فعال بوده، پس از لو رفتن هویت جعلی‌اش در بین کاربران (به احتمال زیاد به خاطر استفاده از عکس‌های دنیا جهانبخت) نام کاربری خود را به سمیرا با نشانی @samirasarab و بعد از آن به سارا بارانی با نشانی @sarabarani تغییر می‌دهد.
نام کاربری @sarabarani نیز بعد از انتشار بخش اولیه مطلب من درباره‌ی جام‌نیوز در سایت مدیوم و اشاره به هویت جعلی سارا بارانی، به نشانی @arezo00o تغییر داده شده است.
خب بعدش!
اما آیا ماجرای حساب‌های کاربری جام‌نیوز به همینجا ختم می‌شود و آیا مسئولان جام نیوز صرفاً به همین چند حساب جعلی اکتفا کرده و به انتشار محتوای مورد نظرشان بسنده می‌کنند؟ طبیعتاً پاسخ خیر است.
شاید بعد از مشاهده‌ی حساب‌های کاربری بالا، بخش سوال برانگیز ماجرا درباره‌ی جام‌نیوز این باشد که چرا با وجود این تعداد از حساب‌ها، مسئولان جام‌نیوز اقدام به ساخت حساب‌هایی با هویت جعلی غیرایرانی کرده‌اند؟
بررسی وبسایت
برای یافتن پاسخ برخی از «چرا» ها باید به سراغ وبسایت جام نیوز رفت. در در واقع وبسایت جام‌نیوز با نشانی www.jamnews.ir که به نام پایگاه خبری تحلیلی جام‌نیوز شناخته می‌شود. سایتی با بخش‌های مختلف و موضوعات متنوع که عمده‌ی محتوای آن را می‌توان سیاسی عنوان کرد.
آمار و میزان بازدید این سایت نیز در نوع خود جالب و قابل توجه است. طی شش ماه از ۹۸۰ هزار بازدید در ماه به دو میلیون و پنجاه هزار نفر در ماه افزایش پیدا کرده و طبق نتایج سایت الکسا، به لحاظ رتبه و امتیاز در ایران ۶۵ مین وبسایت پر طرفدار و بازدید شناخته می‌شود.
مسلما این آمار و جایگاه تعجب‌برانگیز بوده و نمی‌توان به‌راحتی به آن دست یافت. هرچند انتشار محتوا و لینک وبسایت توسط حساب‌های جعلی در توییتر باعث افزایش کلیک می‌شود، اما به‌تنهایی کافی نیست. به‌احتمال‌زیاد در سایر شبکه‌های اجتماعی نیز مسئولان جامع نیوز با توسل به شیوه‌های اشاره شده، اقدام به انتشار محتوا و جذب مخاطب کرده‌اند که باز برای این میزان بازدید در ماه، اندکی غیرمنطقی است.
سفارش تبلیغات
طبیعتا یک وبسایت با این تعداد بازدید ماهیانه در ایران، می‌تواند پول خوبی از طریق پذیرش و نمایش تبلیغات بدست آورد. اما مسئولان جام‌نیوز نه تنها چنین کاری نمی‌کنند، بلکه در سایر وب‌سایت‌ها و شبکه‌های تبلیغاتی نیز برای محتوای وب‌سایت‌شان سفارش تبلیغات می‌دهند.
نتایج بررسی انجام شده در خصوص بیشترین میزان ارجاع و لینک دادن‌ها به وبسایت جام‌نیوز گواه این مسئله است.
طبعا با استناد به این موضوع، می‌توان به علت واقعی بالا بودن میزان بازدید و رتبه‌ی وبسایت جام‌نیوز پی‌برد.
پیچیدگی ماجرا
حکایت جام‌نیوز مسلماً برای اغلب مخاطبان این مطلب پیچیده است. مجموعه‌ای که تلاش دارد به هر قیمتی حسابی دیده شود. از ساختن حساب جعلی در توییتر (همچنین به‌احتمال‌زیاد در سایر شبکه‌های اجتماعی) تا پول خرج کردن برای تبلیغات با هدف افزایش آمار بازدید و خوانده شدن مطالب!
در این میان سوالی که بیش از هر چیز ذهن مخاطب را به خود مشغول می‌کند «با چه هدف و نیتی؟» و «با چه سرمایه و پشتوانه‌ای؟» این کار انجام می‌شود.
منشن بالا توسط حساب جام نیوز در زمان فعالیت با نام کاربری آتیش بیار معرکه @maarekeh نوشته شده است.
اینکه با چه انگیزه یا ذهنیت و در مجموع به چه منظوری نوشته شده است، با مشاهده‌ی مطلب نوشته شده در سایت عمارنامه همه چیز مشخص می‌شود.
وبسایت عمارنامه متعلق به پايگاه خبری جهان نيوز، از مجموعه وب‌سایت‌های فعال در عرصه‌ی سیاست و حوزه‌ی جنگ نرم است.
جمع‌بندی
به نظر من این ماجرا نیاز به جمع‌بندی و توضیح اضافه نداشته و مخاطب به‌راحتی با اندکی تأمل درمورد ماجرا و با استناد به اطلاعات موجود می‌تواند به ماهیت کلی فعالیت حساب‌های جام‌نیوز و اهداف مسئولان آن پی‌ببرد. اما صرفاً جهت رفع ابهام و حسن ختام این مطلب:
-
سال‌هاست که تولید محتوا و انتشار خبر به‌صورت سازمان‌یافته با نیت جهت‌دهی به افکار عمومی (نه با هدف اطلاع‌رسانی و افزایش آگاهی)، در دستور کار تیم‌های خبری مانند جام‌نیوز و سایر مجموعه‌های مشابه قرار گرفته است.
-
پشتیبانی و تأمین هزینه‌های این نوع فعالیت‌ها، طبیعتاً از طریق منابع شخصی و خصوصی نبوده و مطمئناً توسط حکومت ایران و سازمان‌های دولتی انجام می‌شود.
-
جام‌نیوز تنها یک نمونه است و باید اذعان داشت که دامنه‌ی فعالیت شبکه‌ی افسران جنگ نرم ایران، بسیار گسترده‌تر و سازمان‌یافته‌تر از توضیحات و نکات اشاره‌شده در این متن است.
-
توسل به هر شیوه‌ی غیراخلاقی مانند درست کردن حساب‌های جعلی برای انتشار خبر و حتی سوءاستفاده از تصاویر خصوصی مردم برای افزایش ارتباطات و بیشتر دیده شدن، همچنین پرونده‌سازی، پخش شایعه و حتی در مواردی مهندسی اجتماعی برای تخلیه اطلاعاتی کاربران، جزء تکنیک‌های متداول این مجموعه‌ها محسوب می‌شود.
پی‌نوشت:
۱) این مطلب ابتدا در سایت مدیوم در صفحه شخصی من منتشر شده بود.
۲) متن به‌لحاظ نگارش تا حدودی ویرایش و اطلاعات جدید به آن اضافه شده است.